Alle manipulatie- en mediatechnieken in één groot overzicht. Zo vormen ze jouw mening!

Ideeën of uitspraken die vaak onjuist, incompleet of overdreven zijn en bewust worden verspreid om een zaak, politieke stroming of regering te helpen. Wellicht doet de term propaganda wat extreem aan, maar het is niets meer dan het eenzijdig berichten op zoveel mogelijk mediaplatformen. Als je dan ook nog eens weet dat slechts vier bedrijven* samen de gehele mainstream media in Nederland in handen hebben dan klinkt het allemaal al een stuk minder extreem in de oren.

* de Persgroep, Mediahuis, Talpa Network en Bertelsmann

Het invoegen van een subliminale of onderbewuste boodschap is een techniek die gebruikt wordt in zowel de marketing als de media om mensen te beïnvloeden zonder dat zij dit doorhebben. Voorbeelden hiervan zijn het invoegen van split-second flashes met tekst, verborgen afbeeldingen of subtiele hints die bij het publiek alleen door het onderbewustzijn worden opgepikt. Sluikreclame zou je kunnen zien als een subliminale boodschap, maar ook verborgen hints in muziek, logo’s en films behoren tot deze vorm van verborgen manipulatie.

Ongeschreven regel binnen de traditionele media over de hoeveelheid aandacht die wordt geschonken aan bepaalde onderwerpen waardoor het lijkt alsof deze onderwerpen belangrijker zijn dan andere. Media bepalen waar het publieke debat over gaat en hebben daarmee grote invloed op de politieke agenda. De grote mediaplatformen bepalen wat wordt uitvergroot en wat niet. Bovendien bepalen zij vanuit welk perspectief het nieuws wordt gebracht en daarmee in grote mate hoe jij tegen bepaalde kwesties aankijkt. Agenda-setting beslaat dus twee veronderstellingen:

1. Media zetten bepaalde onderwerpen meer in het licht waardoor voor het volk wordt bepaald wat relevant is en wat niet.
2. Media pushen een verhaal vanuit één perspectief waardoor een verhaal allesbehalve compleet wordt weergegeven.

De techniek agenda-setting wordt ook in talkshows veelvuldig toegepast. Kijk en oordeel zelf hoe presentatrice Welmoed Sijtsma de discussie over de mondkapjesplicht gelijk doodslaat door over te gaan naar een ander onderwerp.

Een ander goed voorbeeld van agenda-setting is de rol van de media tijdens de Amerikaanse verkiezingen. Het is algemeen bekend dat het grootste deel van de media sterk naar de democratische kant neigt en middels agenda-setting oefenen ze dan ook een zeer grote invloed uit op de uiteindelijke uitslag van de verkiezingen. Typerend voorbeeld van deze invloed is het bewust uit het nieuws gehouden schandaal van Hunter Biden. Hieronder is te zien wat deze vorm van mediamanipulatie deed met het kiesgedrag van 1750 Biden stemmers in de zogenaamde swing-states.

Framing, hokjesdenken of labelen is het proces waarbij een persoon, gebeurtenis of idee wordt gelinkt aan een sociaal conceptueel kader. Binnen dit kader zitten overtuigingen, emoties en vooroordelen. In de media komen we veel frames tegen die stigmatiserend werken. Vaak zijn deze frames negatief en ongefundeerd. Echter hoeven frames niet altijd negatief te zijn. Geen enkele communicatie is volkomen objectief. Alle taal is gekoppeld aan bepaalde conceptuele kaders. Iedere uitspraak kent in zekere zin wel een frame (denkraam) van veronderstellingen.

Bij bewuste framing vanuit de media wordt de lezer of kijker een bepaalde kant op gestuurd d.m.v. woordkeuze of perspectief. Door het nieuws op een bepaalde manier te brengen worden emotionele reacties, zoals angst, boosheid of verdriet, opgeroepen. Na de aanslagen in Parijs in 2015 was er duidelijk een verschil van toon te merken in de verschillende kranten. De Franse krant Le Figaro opende met de kop: ‘’Oorlog midden in Parijs’’ en Le Parisien deed daar nog een schepje bovenop met de kop: ‘’Deze keer is het oorlog’’. Hier is goed te zien dat deze twee kranten de gebeurtenis in het frame van ‘’oorlog’’ plaatsen en zo bijdragen aan een kille en verharde sfeer in de samenleving. In Nederland deed de Telegraaf dit met de kop ‘’Slachting in Parijs’’. Deze koppen komen anders over dan bijvoorbeeld de kop van Trouw: ‘’Veel doden bij aanslagen in Parijs’’. Relativerend naar het daadwerkelijk aantal slachtoffers van terreur kan je stellen dat deze reacties niet in verhouding zijn met andere zogenaamde gevaren in deze wereld. Yuval Noah Harari noemt terrorisme in het Westen dan ook ‘’het theater van de angst’’.

Andere aansprekende voorbeelden van framing zijn terug te vinden in discussies over thema’s als corona, diversiteit en klimaat. Laat je je bijvoorbeeld kritisch uit over het coronabeleid dan word je vaak zonder enige onderbouwing weggezet als ‘’complotdenker’’. Om deze term hangt een enorme negatieve connotatie. Het bijkomende effect van dit frame heeft namelijk tot gevolg dat je bij het publiek al enorm hebt moeten inboeten aan geloofwaardigheid. Exact het doel van degene die jou dit frame heeft proberen op te plakken.

Het doelbewust negatief afschilderen van een bepaald gedachtegoed of een bepaald persoon. Iemand of iets doelbewust in een kwaad daglicht stellen met de bedoeling de meningsvorming over die- of datgene te beïnvloeden. Vaak in politieke context gebruikt. Heeft nauwe raakvlakken met framing, hokjesdenken, labelen en stigmatisering.

Ten onrechte iemand een slechte reputatie bezorgen. Stigmatisering is het proces waarbij een persoon of groep bepaalde negatieve kenmerken krijgt toebedeeld. Heeft nauwe raakvlakken met framing, hokjesdenken, labelen en demonisering.

‘’Ik kom binnen zo van whoop pap pap. Hé gap, ik doe die shit stap voor stap.’’ Deze bekende passage uit het nummer Stap voor Stap legt in één zin exact uit wat er met de gradatiestrategie bedoeld wordt. Zorg ervoor dat gewenste maatregelen langzaam en gedoseerd worden ingevoerd en niemand heeft door dat het totaal aan maatregelen een ongewenste ontwikkeling vormt voor het volk. Voer je namelijk uit het niets een strikter beleid dan leidt dat tot verzet en verontwaardiging in de maatschappij. Iets dat de zogenaamde leiders liever voorkomen. Een wakker en bewust volk dat in opstand komt is niet wat de machthebbers willen. Dat zou namelijk een ontwaking tot stand kunnen brengen waarin het volk zich verenigt tegen de oneerlijke verhoudingen in de wereld. Dat domino-effect willen ze koste wat het kost voorkomen. De mythe over het kokende kikker syndroom* maakt dit in één afbeelding direct inzichtelijk.

*Over de waarheid van de mythe kan worden getwist, maar het gaat hier om de boodschap.

Wanneer iemand om een kleine gunst wordt gevraagd is de kans groot dat deze persoon later ook een groter verzoek zal honoreren. Het lijkt er op dat de mens zich na een eerste daad van liefdadigheid verbonden voelt aan die eerste daad waardoor hij of zij zich in een later stadium daaraan conformeert.

Deze techniek lijkt nu ook te worden toegepast in de vaccinatiecampagne van de overheid. Eerst wordt men overgehaald de eerste prik te nemen waarna men zich volgens de voet-tussen-de-deur-techniek verbonden voelt aan deze eerste daad en dus makkelijker over te halen is om ook de volgende injectie te nemen. Men identificeert zich met zijn of haar eerste keuze en is vanuit nature geneigd om deze keuze te rechtvaardigen. Ze voelen zich betrokken bij de keuze en de groep die ook voor deze keuze staat. Wordt deze keuze openbaar dan is dit gevoel van betrokkenheid nog veel sterker. Het faciliteren van de vaccinatie-selfie is dus ook een bewuste keuze geweest om de grip op deze groep te vergroten. Het delen van de foto kan vrienden overhalen, maar is dus nog veel effectiever op de persoon zelf wegens de menselijke drang om betrokken en consequent te zijn. In de verkoopbranche is dit fenomeen welbekend als de ja-modus.

Wanneer prikkel A (bijv: een belletje) herhaaldelijk voorafgaat aan prikkel B (voedsel of pijn) zal de persoon die onderhevig is aan de prikkels na een tijd hetzelfde gedrag vertonen wanneer alleen prikkel A zich nog maar voordoet.

In het programma Mindf*ck werd dit experiment uitgevoerd in een wachtkamer waarbij een groep mensen opstaat bij het horen van een belletje. Vervolgens komen er steeds meer mensen bij in de wachtkamer die geen flauw benul hebben waarom men opstaat bij het horen van het belletje, maar toch meedoen met de rest (groepsdruk). Na een tijd is er niemand meer over van de oorspronkelijke groep en weet werkelijk niemand meer waarom men opstaat voor het belletje. Toch blijft iedereen meedoen. Men is geconditioneerd om op te staan bij het horen van prikkel A (het belletje) zonder te weten waarom. Een belletje is op zich zelf geen goede reden om op te staan. De gewoonte is er echter ingeslopen toch te gaan staan wanneer het belletje rinkelt. Het gedrag van de groep is door normalisatie en groepsdruk geconditioneerd. Iedereen doet het dus het zal wel normaal zijn. Zie de video van het experiment hieronder.

Tijdens belangrijke besluiten het publiek overspoelen met onbeduidende informatie. Houd de mensen zoet met onbelangrijke zaken en ze zullen de belangrijke ontwikkelingen niet door hebben. Deze strategie kent zijn oorsprong in de Latijnse uitdrukking: panem et circenses (brood en spelen). De bedenker van deze uitdrukking is de Romeinse schrijver Juvenalis. Hij verwees met de uitspraak naar het gratis uitdelen van voedsel en gratis voorstellingen. Hij wilde hiermee aangeven dat het Romeinse volk oogkleppen op had voor het verval van de Romeinse hegemonie. Zolang er maar voedsel werd uitgedeeld en spelen werden georganiseerd keek het volk niet verder dan haar neus lang was. Tegenwoordig zetten evenementen als het Eurovisiesongfestival, de Super Bowl, het WK Voetbal en oppervlakkige televisieformats als The Voice en RTL Boulevard het schouwspel voort.

Naast het afleiden via (relatief) onbelangrijke zaken zoals sport, TV en festivals worden we ook bewust in de survival modus gehouden middels de 40-urige werkweek. Samengevat kan je concluderen dat de massa de werk-eet-entertainment-slaap-cyclus heeft geaccepteerd als het leven en geen behoefte voelt om op zoek te gaan naar de diepere betekenis van ons bestaan in dit universum.

Creëer (op onopvallende wijze) een probleem en draag vervolgens zelf de oplossing aan. Tussen probleem en oplossing staat de reactie van het volk. Een onmisbare schakel in deze strategie omdat de reactie het draagvlak creëert voor de oplossing, die eigenlijk al vanaf het begin op de plank lag. Met alle kennis die we hebben opgedaan over mediamanipulatie kunnen we vaststellen dat ook de ‘’reactie’’ volledig gestuurd wordt. Deze tactiek is er ook in een afgeslankte vorm waarbij het ‘’probleem’’ organisch ontstaat in een samenleving. De machthebbers hoeven dan enkel nog invloed uit te oefenen op de reactie en de oplossing.

Het meest uit het oog springende voorbeeld van dit principe is toch wel 9/11.

• Probleem: Terroristische aanslag op de Twin Towers. Opkomend terrorisme.
• Reactie: Inboezeming van angst en boosheid via de media
• Oplossing: Veelvuldig gepreekte war-on-terror (oorlog) met als gevolg beperkende privacywetgeving, florerende olie- en wapenhandel, geopolitiek voordeel en financieel gewin.

De stelregel ‘’orde uit chaos’’ komt in grote lijnen overeen met de bovenstaande probleem-reactie-oplossing theorie.

‘’Ordo ab Chao’’ is Latijn voor ‘’orde uit chaos’’ of balans uit disbalans. In principe komt deze verhouding ook natuurlijk voor, maar het wordt kwalijker wanneer de chaos kunstmatig wordt opgewekt door een bepaalde groep. De orde die uit deze chaos voortkomt is dan namelijk een valse orde die bewust tot stand wordt gebracht om de macht verder te centraliseren. De valse orde is dan ook helemaal geen orde, maar juist een vorm van leven op een lage frequentie waarin ze het volk proberen gevangen te houden.

Deze kunstmatige opwekking van chaos wordt aannemelijker wanneer je weet dat ‘’Ordo ab Chao’’ een belangrijke rol speelt binnen de Schotse Rite vrijmetselarij, een bijzonder machtige geheime genootschap.

Een psychologische operatie, in het kort een psy-op, is een voorbedachte operatie om de gedachtes en emoties van het volk te beïnvloeden. Beweegredenen om deze operaties te laten uitvoeren kunnen uiteenlopen van politieke overtuigingen tot financieel gewin. Een wijdverbreide theorie die men op het web kan vinden is dat ISIS of IS een psy-op van de Mossad/ CIA is om het Midden-Oosten te destabiliseren. Psy-ops hoeven uiteraard niet in zijn geheel opgezet te zijn en kunnen ook slim inspelen op spanningen die al geruime tijd spelen. Zo zouden ze met een kleine sturing van omstandigheden de sneeuwbal de juiste kant op kunnen duwen waardoor de lawine schade aan zal richten in het gewenste gebied.

Wanneer een crisis of wereldveranderend evenement zich voordoet dan zijn de eerste vragen die je jezelf zou moeten stellen: waarom gebeurt dit en wie hebben er baat bij? De valse-vlag theorie zou hierbij niet over het hoofd moeten worden gezien. Tijdens een valse vlag doet de pleger zich voor als de vijand en plaatst vervolgens een aanval op eigen gelederen. Hiermee wordt onder het volk de indruk gewekt dat er een groot extern gevaar heerst dat moet worden bestreden, zij het met striktere wetgeving of vergelding. Bekende false flag theorieën uit het verleden zijn: de Reichstag-brand, 9/11, de golf van Tonkin en de start van WO1 en 2.

'Divide et impera' ofwel verdeel en heers is een eeuwenoude tactiek die al door keizers in het Romeinse Rijk veelvuldig werd toegepast. De tactiek zorgt ervoor dat andere partijen niet tegen jou zullen samenspannen omdat ze het te druk hebben met elkaars verschillen. Een verdeelde natie zal dan ook nooit een vuist kunnen maken tegen de gevestigde orde. Om daadwerkelijk impact te kunnen maken is een bepaalde mate van verbondenheid en organisatie nodig. En dat weten de huidige machthebbers maar al te goed. Politiek en media spelen groepen op uiterst geraffineerde wijze uit elkaar: gevaccineerd-ongevaccineered, jong-oud, zwart-wit, wappie-schaap, stad-platteland, links-rechts, autochtoon-allochtoon enz. Door in te zoomen op de verschillen en deze in de media uit te vergroten wordt de illusie gewekt dat de ene groep schuldig is aan de situatie van een andere groep. Tegelijkertijd wordt het beleid van de machthebbers niet of nauwelijks belicht terwijl deze vaak debet is aan de ontstane situatie.

De primaire doelstelling van deze tactiek is om het tegengeluid te controleren. De staat tuigt een beweging op en schuift een leider naar voren die het tegengeluid moet gaan representeren. Vervolgens geven ze dit geluid met de vermomde acteurs een flinke portie media-aandacht waardoor hun versie van het tegengeluid wordt gedomineerd. Ze verhullen met deze pionnen een hoop waarheid om de kritische denker naar hun beweging te lokken. Ondertussen worden er onjuistheden of dwaalsporen in het verhaal gevoegd waardoor de beweging inclusief alle aangesloten kritische volgers in één klap zijn af te serveren. Als bommen in de dubbele bodem wordt het geluid bewust opgeblazen waardoor de kritische volgers verslagen achterblijven en voor gek worden verklaard door de rest van de samenleving. De kapitein brengt het schip tot zinken en neemt daarbij alle opvarenden mee.

Een vals dilemma of valse tweedeling is een denkfout waarbij twee opties worden voorgesteld als de enige mogelijkheden. Dit zwart-wit-denken wordt vaak bewust in werking gezet om de illusie te wekken dat er maar twee mogelijkheden zijn. Alternatieve opties worden niet besproken en bewust uit de discussie gehouden. Indien een dilemma kunstmatig in stand gehouden wordt is het doel van deze opzet is om A. alleen gewenste opties mee te laten doen in de discussie en B. verdeeldheid te creëren waardoor een bepaalde groep makkelijker in een hokje is te stoppen. Eenmaal in dat hokje is een bepaalde groep makkelijker weg te zetten met tactieken als gecontroleerde oppositie/ framing/ valse beschuldigingen en de verdeel-en-heers-tactiek.

Een goed voorbeeld van een kunstmatig vals dilemma is de valse tweestrijd tussen oud-PvdA-lijsttrekker Diederik Samsom en de VVD-kopman Mark Rutte tijdens de verkiezingen van 2012. De media richtten zich maximaal op de twee partijen en schetste hiermee het beeld dat een stem op de andere partijen er niet toe zou doen. Constant werden beide lijsttrekkers in één adem genoemd. Een politiek 1-2’tje tussen de spindoktors van PvdA en VVD en de media.

Een ander vals dilemma is de keuze tussen ‘schepping of evolutie’. Vaak wordt gedacht dat deze keuzes regelrecht tegenover elkaar staan en absoluut onverenigbaar zijn. Er zijn echter meer keuzemogelijkheden zoals ook hoogleraar Cees Dekker predikt. Hij was altijd fervent aanhanger van het scheppingsverhaal, maar noemt zich tegenwoordig theïstisch evolutionist waarbij evolutie een soort scheppingsmethode is. Evolutie borduurt voort op wat God is begonnen.

Het opgooien van een idee of toekomstscenario om vervolgens de reactie van het publiek te kunnen meten. Met behulp van bevriende media wordt de ballon zodanig opgeblazen dat het genoeg aandacht krijgt onder het volk. Het volk kan d.m.v. zo een proefballon wennen aan het idee en na subtiele beïnvloeding van de media wordt het thema langzaam een terugkerend onderdeel van het debat. Missie geslaagd.

Er wordt een probleem gecreëerd om vervolgens een goed gecoördineerde reactie bij het volk uit te lokken, die de basis legt voor het introduceren van maatregelen (de oplossing) die normaalgesproken nooit geaccepteerd zouden worden. Deze methode is hier op de website veel besproken en uitgebreid toegelicht met voorbeelden.

De legende gaat dat Stalin, als les voor zijn volgelingen, de veren van een levende kip begon te plukken. Vervolgens zette hij de kip een eindje verderop op de grond. De kip leed enorm, maar toen Stalin stukjes tarwe naar de kip begon te gooien, volgde de kip hem op de voet. Stalin zei tegen zijn volgelingen "Dit is hoe je domme mensen regeert. Zolang je de mensen af en toe een waardeloze traktatie geeft zullen ze je blijven volgen, hoeveel pijn je ze ook bezorgt. Of deze legende zich ook daadwerkelijk heeft afgespeeld is vrij lastig te achterhalen. De strekking van het verhaal is in ieder geval tijdloos.

Psychologen zijn het er grotendeels over eens. Mensen worden door zes cultuuroverstijgende basisemoties beïnvloed: angst, verdriet, afkeer, woede, blijdschap en verbazing. In het marketinglandschap wordt dit gegeven al breed toegepast om meer producten te slijten aan de consument, maar je ziet emotiemarketing ook sterk terug in de politiek om op grote schaal de publieke opinie over maatschappelijke thema’s te beïnvloeden.

Een emotionele boodschap wordt volgens onderzoekers beter gelezen, gezien, geloofd en onthouden. Let dus op dat je tijdens het opnemen van nieuws, persconferenties of reclamespotjes niet wordt bevangen door emotie, maar dat je dicht bij jezelf blijft, logisch redeneert en zaken in perspectief zet.

Men accepteert een verhaal sneller wanneer het verteld wordt door een expert, influencer of ‘gewone man’. Op TV zie je deze drie karikaturen dan ook constant naar voren worden gebracht als het mainstream narratief moet worden versterkt. Hoogopgeleid Nederland luistert wanneer experts praten, de jeugd kijkt op tegen grote influencers en Jan Modaal is gevoelig voor het verhaal van de gewone man. Iedere doelgroep wordt getarget zodat het grootste deel van de bevolking zich identificeert met het mainstream narratief.

In het geval van de coronacampagne van de Nederlandse overheid kan deze tactiek wel eens als dubbele laag worden ingezet. Eerst is Famke Louise betaald om het beleid van het kabinet te steunen. Toen zei ze die steun op voegde ze zich bij de #ikdoenietmeermee hashtag. Famke Louise is verbaal niet sterk en kan daardoor bewust gebruikt zijn als zondebok. Ze werd na te hebben meegedaan aan de hashtag door alle TV-programma’s uitgenodigd en zette daar het gehele kritische geluid voor schut met een zeer magere vertoning. Dit leidde tot een hoop oproer dat vooral voordelig uitpakte voor de coronacampagne. Gedeeltelijk gecontroleerde oppositie.

Om bepaalde figuren in een negatief daglicht te zetten wordt vaak gebruik gemaakt van valse beschuldigingen. Smeercampagnes zijn vooral in het politieke landschap niet onbekend. Heeft iemand een bepaald negatief label aan zich hangen dan komt hij of zij hier bijna niet meer vanaf. Of het nu terecht of onterecht is. Het kwaad is al geschiedt wanneer de beschuldiging door de media grootschalig is verspreid.

Deze manipulatietechniek staat in de rechtspraak bekend als ‘trial by media’ (vonnis via media). De term beschrijft de impact van mediaberichten op iemands reputatie. In de media wordt bewust een perceptie van schuld of onschuld gecreëerd om zo de uitkomst van het vonnis te beïnvloeden. Wordt een verdachte voor het vonnis al massaal uitgekotst door het volk dan zal een rechter minder snel geneigd zijn om een milde straf op te leggen. Objectief blijven wordt door deze techniek zeer lastig gemaakt. Exact het doel van degene die de valse beschuldigingen de wereld in helpt.

Het gebruiken van macht om bepaalde informatie achter te houden of te verwijderen.

Het bereik van bepaalde informatie op social media limiteren, accounts moeilijk vindbaar maken of het verdienmodel inperken.

Topsporters zijn een goed voorbeeld waarbij de kracht van herhaling wordt toegepast om het uiteindelijke resultaat te beïnvloeden. Darters oefenen talloze keren op die triple, tennissers op hun backhand en voetballers op die ene vrije trap. In geval van sport wordt herhaling gebruikt om een vaardigheid eigen te maken, maar de kracht van herhaling werkt ook op mentaal niveau. Herhalen van een boodschap zorgt ervoor dat de ontvanger de boodschap beter onthoudt. Hoe meer je die woordjes Duits doorneemt, hoe beter je ze onthoudt en hoe hoger het resultaat zal zijn tijdens je test.

In één van de meest bekende speeches allertijden werd herhaling ook veelvuldig toegepast. Martin Luther King herhaalde in zijn legendarische speech de tekst: ‘’I Have A Dream’’ maar liefst 9 keer en ook het woord ‘”Freedom’’ kwam zo’n 20 x aan bod.

Herhaling is zo’n krachtig middel dat het ook wordt misbruikt. Machthebbers met ruime middelen om een boodschap meerdere malen grootschalig te verspreiden kunnen de illusie wekken dat iets waar is door het maar genoeg te herhalen. Dit noemen ze het ‘’illusory truth effect’’ ofwel de neiging om te geloven dat valse informatie correct is na er herhaaldelijk aan te zijn blootgesteld.

Aanname die tot stand is gekomen door te weinig en niet-representatieve gegevens. Stel dat je ruzie hebt met een jongeman van Finse komaf. Je baalt als een stekker en uit emotie roep je dat alle Finnen niet deugen. Op basis van je eigen (beperkte) ervaring doe je een uitspraak over het grotere geheel terwijl die ene ervaring natuurlijk niet representatief hoeft te zijn voor de gehele groep Finnen.

Vrij vertaald betekent Ad Hominem ‘argument op de mens’. De discussie wordt niet langer op inhoud gevoerd, maar op de persoon in kwestie. Het doel hiervan is om de persoon in diskrediet te brengen waardoor zijn of haar argumenten zwakker lijken. Het argumentatieschema ziet er als volgt uit:

• Persoon A doet bewering 'X'
• Persoon A wordt in diskrediet gebracht
• Bewering 'X' is niet serieus te nemen

De gevestigde media beheerst deze tactiek tot in de puntjes. Wanneer een controversieel persoon goede argumenten opvoert zie je dat ze vaak direct overschakelen op deze tactiek om de argumenten die niet stroken met het mainstream verhaal af te zwakken.

Wordt deze tactiek samengespeeld met de gecontroleerde oppositie tactiek dan krijgen we een zeer complex schaakspel dat nog een niveau dieper gaat. Persoon A zou dan bewust onhandige (niet op waarheid berustte) uitspraken doen waarmee hij of zij later altijd op aan te spreken is. Zo kan persoon A zich manifesteren als de spreekbuis van een bepaalde groep, maar door onjuiste of onhandige uitspraken in het verleden het geluid juist meer kwaad dan goed doen. De gecontroleerde pion geeft de media en gevestigde orde de juiste munitie om het gehele geluid dat hij of zij zogenaamd vertegenwoordigde onderuit te halen.

Herken jij dit beeld in het huidige politieke landschap?

Van verkeerde vergelijkingen en suggestieve vraagstellingen tot en met bevooroordeelde panels. Statistische manipulatie is misschien wel de meest effectieve manier om de publieke opinie een bepaalde kant op te sturen. Een aantal voorbeelden van statistische manipulatie op een rijtje:

• Appels met peren vergelijken – Het vergelijken van twee verschillende zaken waardoor de uitkomst geen eerlijke weergave geeft van de werkelijkheid. Wanneer in ziekenhuis A 10% meer doden vallen dan in ziekenhuis B dan kan nog niet gelijk worden gesteld dat het ene ziekenhuis beter is voor haar patiënten. Ziekenhuis A kan bijvoorbeeld meer faciliteiten in huis hebben voor terminaal zieken waardoor daar meer patiënten komen te overlijden.
• Een kant van de zaak – Er worden jaarlijks talloze onderzoeken verricht door de meest uiteenlopende instanties. Hierdoor is het mogelijk voor bijvoorbeeld een politicus om uitkomsten te benoemen die pleiten voor hun agenda. Of er wordt slechts een kant naar voren gehaald uit een onderzoek.
• Versmal de schaal – In een grafiek kan de schaal worden aangepast waardoor een stijging of daling steiler lijkt dan hij is op een ‘’normale schaal’’.
• Suggestieve vraagstelling – Door een vraag op een bepaalde manier te stellen kan iemand al in een bepaald gedachtepad worden geleid. Mag Israël met zoveel militair overwicht Palestina wel bombarderen? klinkt heel anders dan ‘’Heeft Israël het recht om aanvallen op hun staat te vergelden?’’
• Aselect en representatieve doelgroep – Aselect wil zeggen dat de ondervraagden niet geselecteerd zijn, maar op toeval zijn uitgekozen. Een onderzoek in een bejaardenhuis zal een heel andere uitkomst bieden dan een onderzoek in een sportschool. Gaat je onderzoek over inwoners van Nederland dan dient jouw doelgroep hiermee overeen te komen qua leeftijd, geslacht, politieke voorkeur enz.
• Spreken ondervraagden de waarheid – Bij gevoelige topics wil men nog wel eens liegen. Inkomen of politieke voorkeur zijn voorbeelden van gevoelige topics waar men nog wel eens over wil liegen.
• Absolute getallen i.p.v. percentages – In de huidige coronacrisis komt het veelvuldig voor dat in media alleen het aantal besmettingen wordt genoemd. Voor een juiste weergave van de werkelijkheid zou je dit aantal in verhouding moeten zien met het totaal aantal geteste personen. Het percentage is hier dus veel reëler. De kans dat het aantal besmettingen oploopt als je meer mensen test is natuurlijk vrij groot, maar op de dashboards van het RIVM en in de koppen van de mainstream media wordt alleen de toename vermeld zonder de vermelding dat er meer wordt getest.

Opzettelijk een gedeelte van het bewijs gebruiken om je eigen punt kracht bij te zetten terwijl een aanzienlijk deel van het gerelateerde bewijs wordt weggelaten. De term komt voort uit het plukken van kersen waarbij je alleen de meest rijpe kersen plukt. Degene die alleen het geselecteerde fruit ziet zou hier vals uit kunnen opmaken dat alle kersen rijp zijn.

Het peer review-proces heeft de wetenschap absoluut verder geholpen, maar staat in een tijd van enorme belangen voor nieuwe uitdagingen.

Peer review is de belangrijkste methode die door de wetenschappelijke gemeenschap wordt gebruikt om manuscripten te beoordelen voor publicatie. Dit proces in zijn huidige ontwerp is echter niet bulletproof en is vatbaar voor vooroordelen van recensenten en redacties. Het gebrek aan objectiviteit en transparantie wekt de bezorgdheid dat manuscripten worden beoordeeld op basis van belangen die niet relevant zijn voor de inhoud zelf.

Gish Gallop is de benaming voor het afvuren van legio onbeduidende argumenten (zonder correcte onderbouwing) waardoor de discussiepartner door de veelheid aan nonsens niet in staat is om alles naar behoren tegen te spreken. Een vrije Nederlandse vertaling zou zijn ‘kletspraat’.

Het (vaak ongefundeerd) belachelijk maken van een bepaald gedachtegoed met als doel de inhoud weg te zetten als lachwekkend. Deze truc wordt vaak in discussies en praatprogramma’s toegepast waardoor het gesprek blijft steken op een oppervlakkig niveau en de inhoud geen eerlijke kans krijgt om van beide perspectieven te worden belicht.

Vorm van communicatie waarbij de adverteerder probeert kennis, attitude en mogelijk gedrag van de doelgroep te beïnvloeden. Bekende vormen van reclame zijn: folders, nieuwsbrieven, advertenties en TV-commercials.

Het gebruik van een misleidende titel of thumbnail welke als doel heeft om de lezer of kijker over te halen op de link te klikken. De titel of thumbnail is zodanig ontworpen dat deze de lezer of kijker op de juiste manier weet te verleiden door slim taalgebruik, leugens, mysterie en psychologische trucs.

Clickbait betekent letterlijk klik-aas. Aas om een (muis)klik te vangen, zoals een visser aas gebruikt om de vis te vangen. Op zich is hier niets mis mee omdat iedereen op het web zijn best doet om op te vallen, maar de clickbait-content is vaak overspoeld met reclames, slecht onderbouwd en heeft als hoofddoel zoveel mogelijk inkomstent te genereren.

Lichaamstaal of non-verbale communicatie is de taal die we spreken met het lichaam. De term verwijst naar alles wat we met ons lichaam uitdrukken. Dit varieert van handgebaren, gezichtsuitdrukking en oogcontact tot nagelbijten en lachen. Mensen communiceren bewust en onbewust met het lichaam zonder dat ze daarbij gebruik maken van woorden.

Het schrijven van wervelende teksten met als doel de lezer over te halen tot een bepaalde actie. Een copywriter is een tekstschrijver die is gespecialiseerd in het schrijven van reclametekst en andere wervelende teksten. Onmisbaar onderdeel van marketingcommunicatie, maar ook steeds vaker terug te vinden in journalistieke teksten.

NLP biedt de tools om jouw gedachtes en gewoontes op onderbewust niveau aan te passen. Hier kan je voor jezelf op positieve manier mee aan de slag gaan door het bewust volgen van een NLP-cursus, maar het kan ook op jou worden toegepast zonder dat je er weet van hebt. In dit laatste geval is het doel vaak om je in een bepaalde acceptatiemodus te krijgen zodat je meegaat in het waarheidsbeeld van de programmeur. In feite word je in een lage staat van bewustzijn gebracht waarin je vatbaar bent voor suggestieve beeldvorming. NLP is een verzameling van verschillende methodes, maar in de kern gaat het om een combinatie van lichaamstaal, handgebaren, taal, ankers en afleidingstechnieken. Grofweg kan je 80% uit deze lijst van mediatechnieken scharen onder Neuro Linguistisch Programmeren.

In de verkoopbranche zijn talloze technieken bekend die helpen om een verkoopgesprek succesvol af te sluiten. Deze technieken worden niet exclusief door verkopers toegepast, ook politiek, media en andere belanghebbende instanties gebruiken deze technieken om hun doelen aan de massa te verkopen. Hieronder een aantal voorbeelden:

• FOMO (fear-of-missing-out) - We hebben nog maar 100 exemplaren, wees er snel bij!
• Verkoop jezelf – Representatieve kleding, aansluitend taalgebruik, hulpbehoevende houding.
• Small talk - Een luchtig gesprek om een band op te bouwen.
• Storytelling - Het verhaal achter het product/ de dienst, geeft de koper het gevoel erbij te horen.
• Meeveren en ombuigen - In een discussie eerst de ander gelijk geven of concessies doen om vervolgens toch het eigen verhaal weer naar voren te brengen.
• Ja-modus - Klant in een positieve stemming krijgen.
• Positionering als professional - De verkoper lijkt de alwetende expert op het gebied.
• PAS-model (problem-agitate-solution) - Benoem het probleem, maak duidelijk hoe gevaarlijk dit is en biedt de oplossing.

In het straatje van verkooptechnieken passen ook de overtuigingstechnieken. Toepasbaar voor elk denkbaar doel.

• Autoriteit - Wanneer een autoriteit iets beweert, zijn we dat als mens geneigd te geloven. Het autoriteitsbeginsel is van toepassing op twee elementen: symbolen en hiërarchie. Bij hiërarchie heerst de overtuiging dat mensen die hoger op de ladder staan meer kennis en ervaring hebben en daarom meer recht van spreken. Bij symbolen zijn het vaak diepgewortelde aannames of vanuit wet of cultuur gestuurd: politie-uniform, witte jassen bij artsen, academische titels) De volgende factoren spelen hierbij een rol:
  o Zekerheid en toon waarmee iets wordt gezegd
  o Status van de persoon of organisatie in kwestie
  o Geloofwaardigheid van de persoon of organisatie
• Wederkerigheid - Men heeft de behoefte om het evenwicht in sociale relaties te herstellen. Vandaar dat wanneer we iets ontvangen, we de behoefte voelen om daar iets voor terug te geven.
• Sociale druk/ consensus - Over het algemeen hebben mensen de neiging om hun gedrag aan te passen aan het gedrag van de massa. De gedachte hierachter is dat als iedereen het doet, er wel iets goeds aan moet zijn. Door erin mee te gaan volgt ook een gevoel van acceptatie en bevestiging.
• Sympathie - We laten ons sneller overtuigen door iemand die we aardig/ leuk vinden. In de verkoopwereld staat dit ook wel bekend als de gun-factor.
• Schaarste (vergelijkbaar met FOMO) - Wanneer een middel schaars is denken we dat dit waardevoller is.
• Voet-tussen-de-deur - Eerst vragen om een kleine gunst om vervolgens de persoon voor iets groters te strikken. Men is geneigd om ook op het tweede verzoek in te gaan omdat hij/ zij anders inconsistent lijkt. Deze komt later apart ook nog terug in dit artikel.

Een vorm van manipulatie waardoor je aan jezelf en jouw realiteit gaat twijfelen. Het doel van de gaslighter is om zijn of haar slachtoffer op mentaal vlak te destabiliseren. Het slachtoffer verliest hierdoor zijn of haar zelfvertrouwen en betwijfelt het gezonde verstand.

Middels bovenstaande manipulatie- en mediatechnieken wordt een bepaald gewenst effect gerealiseerd. Hieronder een aantal termen die goed beschrijven welk effect dat precies is.

Een bewustzijnsstaat bij een grote groep mensen waarbij men de kracht van vrijwillige actie heeft verloren en alleen nog ontvankelijk is voor de boodschap van de hypnotiseur (in de huidige crisis, de gevestigde macht, traditionele media en zogenaamde experts).

Je kunt een hypnotische staat grofweg op twee manieren opwekken:

1. Door iemand diep te laten ontspannen
2. Door iemand schrik aan te jagen (vb. een wereldwijde pandemie, inclusief angstcampagne)

Een massapsychose is een toestand waarbij men massaal de grip op de realiteit kwijt is. Men is zo overtuigd geraakt van een bepaalde ideologie of een bepaald narratief dat dit voor hen de werkelijkheid is gaan worden.

Ook bij beleggers is dit een bekend fenomeen. Op het hoogtepunt van de markt verkeren de meeste mensen in een euforische staat. Ze geloven dat de koersen blijven stijgen en dat marktcycli niet meer bestaan. Het groepsdenken van de meerderheid heeft het gezond verstand uitgeschakeld. Wijkt je mening op het moment van die massale euforie af dan word je raar aangekeken, belachelijk gemaakt of uitgesloten van de discussie.

Psychologisch en maatschappelijk fenomeen waarbij een maatschappij sterk gegrepen wordt door een bepaald verhaal. Dit in zoverre dat de aandacht van de maatschappij zich vernauwt tot enkel datgene dat door het mainstream verhaal aangeduid wordt. Angst en het wegvallen van sociaal contact dragen er aan bij dat een bevolking gevoeliger is voor een groots eenduidig verhaal.

In een tunnelvisie wordt het perspectief op concepten en begrippen beperkt tot het eigen aandachtsveld. Bij het zoeken naar de juiste interpretatie van meerdere waarnemingen wordt slechts gekeken naar één als juist aangenomen hypothese.

Naast een overgroot deel van de bevolking hebben ook beleidsmakers, experts, specialisten, politici en andere zogenaamde prominente figuren in deze crisis last van bovenstaande effecten. Laten we daarom deze mensen niet wegzetten als ‘’de slechteriken’’. Ook zij zijn slachtoffer van de enorme eenzijdigheid, de normalisaties en het gebrek aan empathie vanuit politiek en media. Vergeet niet dat jij en ik ook ooit vastzaten in diezelfde bubbel. Ieder mens ontwikkelt zich op eigen tempo en bewandelt daarin verschillende paden. Zo kan een gehypnotiseerd iemand op andere vlakken weer veel verder zijn dan jij en ik. Het is dan ook zeker ook geen veroordeling, maar door het licht te schijnen op deze massale gebeurtenis hoop ik dat meer mensen zich bewust worden van wat er momenteel gaande is. Kennis leidt namelijk tot begrip en verbinding.

De focus van een discussie zal altijd moeten liggen bij progressie en begrip. Uiteindelijk is het de bedoeling dat ieder mens zich weet te onttrekken aan de massahypnose en zich als voorstander van vrijheid kan ontwikkelen.

Tot slot nog een aantal niet te missen termen die de verschillende mate van beinvloeding weergeven.

Manipulatie is het beheersen van iemand of iets in uw eigen voordeel, vaak op oneerlijke wijze.

Het stelselmatig inprenten van een bepaalde overtuiging, totdat men dit zonder kritiek accepteert, vaak gepaard met de nodige druk.

Voor sommigen staan bovenstaande technieken synoniem aan mind-control: een vorm van vernuftige mentale manipulatie, dat is ontworpen om ons gedrag aan te passen met als doel om een bepaald product aan te schaffen, op een bepaalde politieke kandidaat te stemmen of zelfs opnieuw sociaal te worden ontworpen zonder onze toestemming of zelfs onze kennis.